نقش ریزمغذی ها در بهبود کیفیت محصولات کشاورزی
در تغذیه گیاههان زارعی و باغی نه تنها باید هر عنصر به اندازه کافی در دسترس گیاه قرار گیرد، بلکه ایجاد تعادل و رعایت تناسب میان همه عناصر غذایی از اهمیت زیادی برخوردار است. تغذیه بهینه گیاه شرط اصلی بهبود کمی و کیفی محصولات است. در ایران به دلیل حاكمیت شرایط آهكی، كاهش درصد مواد آلی خاك‌ها، حلالیت كم این عناصر در pH آهكی (به غیر از مولیبدن)، وجود یون‌های كربنات و بی‌كربنات در آب‌های آبیاری و مصرف بالای فسفر، کمبود عناصر کم مصرف به ویژه روی، منگنز و بر در مزارع و باغات مشاهده می شود. به دلیل حاكمیت این كمبودها، عملكرد متوسط محصولات كشاورزی عموماً كم بوده و صدمات اقتصادی زیادی از این كمبودها متوجه كشور شده است. در بعضی از درختان میوه و محصولات زراعی كمبود عناصر غذایی كم مصرف با توجه به مقدار نیاز گیاه، شرایط رطوبتی، درجه حرارت محیط و میزان آب آبیاری، متفاوت بوده ولی به نظر می‌رسد سرآمد این عناصر روی (Zn) بوده و علاوه بر آن در غلات و درختان میوه منگنز، در انگور منیزیم و منگنز، در چغندرقند بُر، در دانه‌های روغنی آهن، در سیب زمینی و پیاز منگنز و مس و در گیاهان و گل‌های زینتی بُر و آهن می‌باشد.(اینجا را کلیک کنید) عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به سه دسته تقسیم می شوند: عناصر مضر (Non-essential Elements)، عناصری هستند که برای رشد و نمو گیاه زیان آورند و حتی در برخی موارد غلظت های کم این عناصر می تواند موجب کاهش قابل توجهی در عملکرد و رشد گیاه گردد. از جمله این عناصر می توان به سرب، کادمیوم و جیوه اشاره کرد. عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به سه دسته تقسیم می شوند: عناصر مضر (Non-essential Elements)، عناصری هستند که برای رشد و نمو گیاه زیان آورند و حتی در برخی موارد غلظت های کم این عناصر می تواند موجب کاهش قابل توجهی در عملکرد و رشد گیاه گردد. از جمله این عناصر می توان به سرب، کادمیوم و جیوه اشاره کرد. عناصر مفید (Beneficial Elements)، عناصری هستند که در صورتی که در محیط به مقدار کافی موجود باشند، سبب بهبود رشد گیاهان می شوند به عنوان مثال سدیم برای چغندر قند؛ سیلیس برای برنج، جو، نیشکر و تا حدودی برای گوجه فرنگی؛ کبالت برای تثبیت بیولوژیکی نیتروژن توسط ریزوبیوم ها و جلبک های سبز و آبی خاصی مفید می باشد و همینطور ید برای جلبک های قهوه ای و وانادیم برای یک نوع جلبک سبز مفید بودن آن به اثبات رسیده است. عناصر لازم یا ضروری (Essential Elements)، آرنون و اسکات (1939) سه معیار را برای ضروری بودن یک عنصر عنوان نموده اند. این سه معیار عبارت است از: گیاه بدون آن عنصر قادر به تکمیل چرخه حیات خود نباشد. وظیفه آن عنصر توسط عنصر دیگری قابل انجام و جایگزینی نباشد. عنصر مستقیماً در متابولیسم و تغذیه گیاه نقش داشته باشد. براساس معیارهای فوق تا کنون 16 عنصر برای رشد و نمو گیاهان ضروری تشخیص داده شده است. کربن، اکسیژن، هیدروژن، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، گوگرد، آهن، منگنز، روی، مس، بر، مولیبدن و کلر شانزده عنصر ضروری مورد نیاز گیاهان هستند. سه عنصر اول یعنی کربن، اکسیژن و هیدروژن قسمت اعظم ماده خشک گیاهی (60 تا 90 درصد) را تشکیل می دهند و کمبود آنها به جز در مورد کمبود آب دیده نمی شود. این سه عنصر عمدتاً از طریق آب و هوا تامین می شوند. سه عنصر فوق همراه با شش عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم (عناصر کودی)، کلسیم و منیزیم (عناصر آهکی) و گوگرد عناصر غذایی پر مصرف یا پر نیاز برای گیاهان هستند. و هفت عنصر دیگر یعنی آهن، منگنز، روی، مس، بر، مولیبدن و کلر عناصر غذایی کم مصرف یا کم نیاز هستند.(البته بعضی از منابع نیکل و کبالت را نیز جزء عناصر کم مصرف قلمداد می کنند) گیاهان همانگونه که بدون عناصر پر مصرف قادر به ادامه حیات نیستند، بدون استفاده از عناصر غذایی کم مصرف نیز قادر به ادامه حیات نخواهند بود. تفاوت عمده ای که این عناصر با عناصر پر مصرف دارند این است که این عناصر در مقایسه با عناصر پر مصرف به مقدار کمتری مورد نیاز گیاهان هستند. بعبارت دیگر تفاوت این دو دسته در مقدار نیاز گیاهان به آنها است. اما ریز مغذی ها علی رغم نیاز کم، جایگاه ویژه ای در تولیدات کشاورزی دارند.